गेटवे ऑफ इंडिया मुंबईच्या कुलाबा भागात अपोलो बंदर येथे आहे. हे सर्वात लोकप्रिय आणि मुंबईतील पर्यटकांचे मुख्य आकर्षण आहे, हे मुंबई शहराचे अनौपचारिक चिन्ह आहे आणि मुंबईसारख्या समृद्ध वसाहतीच्या इतिहासाची आठवण करून देते. समुद्रामार्गे शहरात प्रवेश करणाऱ्या पर्यटकांचे स्वागत करणारी पहिली रचना, याला ‘मुंबईचा ताजमहाल’ असे देखील म्हणतात. गेटवे ऑफ इंडिया छत्रपती शिवाजी मार्गाच्या शेवटी पाण्याच्या काठावर आहे. याठिकाणी स्थानीक व पर्यटक भेटी देतात. गेटवे ऑफ इंडिया पासुन बोटींनी भरलेल्या समुद्राचे एक नयनरम्य दृष्य पाहन्यास मिळते. येथुन सागरीमार्गाने एलीफंटा लेण्यांकडेही जाता येते. पूर्वी ‘एलिफंटा फेस्टिव्हल ऑफ म्युझिक अँड डान्स’ हा कार्यक्रम एलिफंटा लेण्यांमध्ये आयोजित करण्यात यायचा, आता दरवर्षी मार्चमध्ये हा कार्यक्रम गेट वे ऑफ इंडिया समोर आयोजित केला जातो.
गेटवे ऑफ इंडियाचा इतिहास
सम्राट जॉर्ज व्ही आणि रानी मेरी यांनी भारतास भेट दिली आणि ते भारताचे राजा व रानी म्हणुन घोशीत करण्यात आले यामुळे सन्मान म्हणुन डिसेंबर 1911 मध्ये गेटवे ऑफ इंडिया ची निर्मीती करण्यात आली. या स्मारकाची पायाभरणी 31 मार्च 1911 रोजी मुंबईचे राज्यपाल सर जॉर्ज सिडनहॅम क्लार्क यांनी केली. प्रस्तावित संरचनेचे एक कार्डबोर्ड मॉडेल रॉयल अभ्यागतांना सादर केले गेले आणि स्कॉटिश आर्किटेक्ट जॉर्ज विट्टेट यांचे अंतिम डिझाइन 31 मार्च 1914 रोजी मंजूर झाले. अपोलो बंदर येथे गेटवे आणि नवीन समुद्रभिंत बांधण्यासाठी जमीन मिळवण्याचे काम सन 1915 मध्ये सुरू झाले. 1919 मध्ये जमीन पुनर्वसन पूर्ण झाल्यानंतर प्रत्यक्ष बांधकाम सुरू झाले आणि 1924 मध्ये ते पूर्ण झाले. गेटवेकडे जाणारा रस्ता निधीअभावी कधीच बांधला गेला नाही.
गेट वे ऑफ इंडियाच्या शेजारी स्थित ताजमहाल हॉटेल जमशेदजी टाटा यांनी बांधले होते.
गेटवे ऑफ इंडियाची स्थापत्य आणि रचना
गेट वे ऑफ इंडियाची रचना स्कॉटिश आर्किटेक्ट जॉर्ज विट्ट्ट यांनी केली होती आणि बांधकाम गॅमॉन इंडिया लिमिटेड या बांधकाम कंपनीने केले होते. गॅमॉन इंडिया लिमिटेड ही कंपनी सिव्हिल इंजिनिअरिंगच्या सर्व क्षेत्रांत ISO 9001:1994 हे प्रमाणपत्र मिळवीणारी त्याकाळची एकमेव कंपनी होती. फाउंडेशनमध्ये काँक्रीटच्या सहाय्याने पिवळ्या रंगाच्या बेसाल्टच्या दगडांनी ही रचना बांधली गेली आहे. यासाठी लागनारे दगड हे स्थानीक प्रदेशातुनच आनले गेले. जाळीदार खिडक्या ग्वाल्हेरहून आणल्या गेल्या होत्या. गेटवे ऑफ इंडिया अपोलो बंदराच्या टोकापासून मुंबई हार्बरकडे तोंड करुन उभा आहे.
गेटवे ऑफ इंडिया ची रचना मुळात एक विजयसुचक कमान आहे, मुख्यत्वे इंडो-सेरासेनिक आर्किटेक्चरल शैलीमध्ये ही रचना बांधली गेली आहे ज्यामध्ये काही मुस्लिम घटकांचा समावेश आहे. ही वास्तुकला ब्रिटिशांनी भारतात त्यांच्या राज्यकाळात सुरू केली होती आणि यात हिंदू आणि मुस्लीम वास्तुकलेच्या विविध घटकांचा समावेश आहे. यात टोकदार कमानी, घुमट, निमुळते मनोरे, मिनार तसेच रंगीत काचांचा समावेश होतो. आयताकृती रचनेत तीन विभाग आहेत. संरचनेची मध्य कमान 85 फूट उंच आहे. मध्यवर्ती ब्लॉकमध्ये एक घुमट आहे जो 48 फूट व्यासाचा आणि 83 फूट उंच आहे. कमानीच्या प्रत्येक बाजूला, कमानी असलेले मोठे हॉल आहेत जे कोरलेल्या दगडांच्या पडद्यांनी व्यापलेले आहेत, या प्रत्येक हॉलमध्ये 600 लोक येउ शकतात. मध्य घुमट 4 बुर्जांनी जोडलेला आहे आणि जाळीने सजवलेला आहे, हे घुमट गेट वे ऑफ इंडियाच्या संपूर्ण संरचनेचे मुख्य वैशिष्ट्य आहे. गेटवेच्या मागील पायर्‍या थेट अरबी समुद्रात जातात. मासेमारी नौका तसेच लक्झरी नौकांनी गजबजलेल्या अरबी समुद्राचे एक प्रभावी दृश्य आपनास येथे पाहण्यास मिळते.
रात्रीच्या वेळी ताजमहाल हॉटेल आणि गेटवे ऑफ इंडिया यांच्या वर असलेली प्रकाशमय रचना एक चित्तथरारक अणुभव देते. 26 जानेवारी 1961 रोजी मराठा अभिमान आणि वैभवाचे प्रतीक म्हणून प्रवेशद्वाराच्या समोर छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या पुतळ्याचे उद्घाटन करण्यात आले. जागतिक धर्म संसदेसाठी मुंबई ते शिकागो हा स्वामी विवेकानंदांचा प्रवास साजरा करण्यासाठी स्वामी विवेकानंदांच्या पुतळ्याची येथे जवळच निर्मीती करन्यात आली.
गेटवे ऑफ इंडियाचे महत्व
गेट वे ऑफ इंडिया जरी किंग जॉर्जच्या राज्याभिषेक सोहळ्यानिमित्त बांधले गेले असले तरी ते ब्रिटिशांच्या भारतातून बाहेर पडण्याचेही प्रतीक आहे. 28 फेब्रुवारी 1948 रोजी सोमरसेट लाइट इन्फंट्रीची पहिली बटालियन येथुन बाहेर पडल्यावर याचा संकेत मिळाला.
गेटवे ऑफ इंडियाकडे कसे जाल
रोड द्वारे
मुंबई राष्ट्रीय महामार्ग आणि द्रुतगती महामार्गाशी चांगली जोडलेली आहे. वैयक्तिक पर्यटकांसाठी बसने मुंबई भेट सर्वात किफायतशीर आहे. शासकीय तसेच खाजगी बसेस या मार्गावर दररोज सेवा चालवतात. मुंबई बसस्थानक शहराच्या मध्यभागी वसलेले आहे.
रेल्वे द्वारे
मुंबई रेल्वेगाड्यांद्वारे उर्वरित भारताशी चांगली जोडलेली आहे. छत्रपती शिवाजी टर्मिनस हे मुंबईतील सर्वात लोकप्रिय स्टेशन आहे. मुंबईकडे जाणाऱ्या गाड्या भारतातील सर्व प्रमुख रेल्वे स्थानकांवर उपलब्ध आहेत.
विमानसेवे द्वारे
मुंबईमध्ये छत्रपती शिवाजी आंतरराष्ट्रीय विमानतळ आहे, ज्याला पूर्वी सहारा आंतरराष्ट्रीय विमानतळ म्हणून ओळखले जात असे, हे मुंबई महानगर क्षेत्रामध्ये सेवा देणारे प्राथमिक आंतरराष्ट्रीय विमानतळ आहे. हे सीएसटी स्टेशनपासून 30 कि.मी. अंतरावर आहे. मुंबई विमानतळास 2 टर्मिनल्स आहेत. टर्मिनल 1 हे डोमेस्टिक टर्मिनल आहे. यास सांताक्रूझ विमानतळ असेही म्हणतात. टर्मिनल 2 हे आंतरराष्ट्रीय टर्मिनल आहे यास सहारा आंतरराष्ट्रीय विमानतळ असेही म्हणतात. सांताक्रूझ डोमेस्टिक विमानतळ हे आंतरराष्ट्रीय विमानतळापासून 4.5 किलोमीटर अंतरावर आहे.
तुम्ही खालील नकाशा पाहु शकता.
भेट देण्यासाठी जवळची इतर ठिकणे
1) एलीफंटा लेणी
2) छत्रपती शिवाजी महाराज वास्तु संग्रहालय
3) संजय गांधी राष्ट्रीय उद्यान
4) जुहु बीच
0 टिप्पण्या